Wanneer ben je schijnzelfstandige als freelancers en wanneer ben je een gewone zelfstandige? Het accountantskantoor SBB zet een aantal regels op een rij. Voor de overheid is het duidelijk. Schijnzelfstandigheid is een situatie waarbij een bepaalde persoon zich ten onrechte uitgeeft als een zelfstandige en tegen betaling diensten levert terwijl hij eigenlijk werknemer is.

 

Het verschil tussen een werknemer en een zelfstandige freelancer bestaat er in dat een werknemer onder het gezag van een werkgever arbeid verricht tegen loon. Van een zelfstandige freelancer wordt verondersteld dat hij of zij voor eigen rekening werkt en tegen betaling diensten verricht of arbeid levert voor derden. Dit betekent dat iedere gezagsrelatie ontbreekt.

Echte zelfstandige freelancers werken nooit onder leiding, toezicht en gezag.

 

De afwezigheid van het gezagselement bij de zelfstandige freelancer vormt bijgevolg het cruciale verschil met de werknemer. De zelfstandige is vrij om zijn of haar werk te organiseren.

Partijen mogen vrij kiezen voor een overeenkomst van zelfstandige dienstverlening of voor een arbeidsovereenkomst. Maar de gekozen arbeidsrelatie moet bevestigd worden door de effectieve uitvoering van de overeenkomst. Als de partijen overeengekomen zijn om op zelfstandige basis samen te werken, moet dit contract dus in beginsel gerespecteerd worden. 

Als de echte arbeidsrelatie echter voldoende elementen bevat die onverenigbaar zijn met de kwalificatie die partijen aan hun relatie hebben gegeven, dan zal er een herkwalificatie gebeuren maw de overheid zal beslissen dat de zelfstandige relatie een werknemersrelatie is en eisen dat dit contractueel en formeel ook zo wordt recht gezet.

 

De elementen die de overheid gebruikt om na te gaan of er gezag aanwezig is zijn wettelijk vastgelegd. Er wordt rekening gehouden met volgende vier algemene criteria die worden gebruikt voor de beoordeling van het al dan niet bestaan van een gezagsband:

* de wil van de partijen zoals uitgedrukt in de overeenkomst;

* de vrijheid (of het gebrek eraan) van organisatie van de werktijd;

* de vrijheid (of het gebrek eraan) van organisatie van het werk;

* de mogelijkheid (of onmogelijkheid) om hiërarchische controle uit te oefenen.

De financiele gevolgen bij een herkwalificatie voor de werkgever kunnen zwaar zijn. We denken hierbij aan de herberekening van het loon, rekening houdende met de wettelijke bepalingen (bv. minimumloon) en de toepasselijke CAO (bv. 13de maand). Daarnaast dient hij de achterstallige RSZ -bijdragen werknemer en werkgever te betalen op dit loon alsook de interesten op achterstallen.

 

Eventueel kan hem ook nog een boete wegens het ontduiken van de RSZ-wetgeving (sociale fraude) worden opgelegd en een boete wegens overtreding van de arbeidsreglementering (DMFA, Dimona, vakantiewetgeving, overuren).

 

Indien de werkgever op een onwettige manier een werknemer ter beschikking heeft gesteld van een derde opdrachtgever zal deze inbreuk op de wetgeving op de uitzendarbeid eveneens gesanctioneerd worden.

De schijnzelfstandige zelf moet zijn situatie laten regulariseren bij het sociaal verzekeringsfonds. Hij heeft recht op terugbetaling van zijn sociale bijdragen. Indien er nog een procedure loopt voor de arbeidsrechtbank dan mag het sociaal verzekeringsfonds pas overgaan tot terugbetaling van de sociale bijdragen wanneer er een uitspraak is van de rechtbank.

Voor freelancers mag de polemiek over de schijnzelfstandigheid geen paniek veroorzaken. Wie correct handelt, zal merken dat hij doorgaans niet in een werknemersrelatie zit maar een normale commerciele relatie met zijn klant heeft. Bovendien wordt de beoordeling over schijnzelfstandigheid maar pas uitgesproken na een controle door een inspecteur en dit doorgaans naar aanleiding van een gesprek met zowel de freelancer als de opdrachtgever.

Freelancenetwork.be en SBB raden zowel opdrachtgevers en freelancers aan om een duidelijk contract op te stellen waaruit de aard van de relatie duidelijk blijkt. Verder wordt opgeroepen dat zowel freelancers en opdrachtgevers tijdens de uitvoering van werken rekening houden waar een gewone controle eindigt en gezag begint.

SBB en Freelancenetwork.be hebben een samenwerking gesloten om boekhoudkundige en fiscale informatie op maat van de freelancer te gaan uitwisselen.

Het is de bedoeling om aan freelancers sneller en duidelijker de impact van nieuwe maatregelen duidelijk te maken.